Ovde pokrećem temu imenovanja ulica. Mislim da ona ima veoma velik potencijal jer je to tema na kojoj se vrlo jasno vidi isključenost građana iz procesa donošenja odluka, bez ikakvog osnova, i odsustvo političke zrelosti same gradske vlasti. Ovde ima puno prostora za unapređivanje politike imenovanja, pa ću izneti samo trenutni okvir i neke naznake ukom pravcu bi mogao da se promeni.
Ova oblast u Beogradu reguliše Odluka o utvrđivanju naziva ulica i trgova na teritoriji Grada Beograda
Što se tiče principa kojima se rukovodi imenovanje, oni su sadržani u sledećem članu:
Član 7.
Naziv ulica i trgova utvrđuju se prema univerzalnim vrednostima i značenjima - po imenima znamenitih ličnosti, značajnih istorijskih, političkih, geografskih, etnoloških i drugih obeležja. Pri utvrđivanju naziva ulica i trgova polazi se od:
- imena ličnosti koje su potomke zadužili nesebičnim požrtvovanjem, junaštvom, odanošću, verom, dobrotvorstvom, razvojem pismenosti, nauke, struke, umetničkim stvaralaštvom - od ličnosti koje su bile osnivači, upravljači, vladari, graditelji i sl. u nacionalnim i svetskim razmerama;
- značajnih događaja i datuma iz istorije, nauke, kulture i sl.;
- topološko-komunikativnih odrednica Grada i toponima sa prostora državne zajednice Srbije i Crne Gore i šireg prostora.
U naziv ulice i trga ne može biti uneto ime žive ličnosti. Kod utvrđivanja naziva ulica i trgova u novim naseljima primenjuje se princip međusobno zavisnih po strukturi srodnih imena koja čine skladnu celinu. Isti princip primenjuje se prilikom rekonstrukcije i izgradnje u postojećem gradskom prostoru. …
Postoje dakle tri principa: da je neko u prošlosti “zadužio potomke”, da je neki događaj bio “značajan” ili da su odrednice ili toponimi iz “šireg prostora”. Ovi principi su toliko bezlični da jednostavno nema načina da budu korisni u praksi. Prvi kriterijum o “zaduživanju potomaka” se može primeniti da svaku ličnost iz prošlosti, kao i odrednica “značajno” dok je “širi prostor” uvijeni način da se govori o prostoru bivše Jugoslavije, ali očigledno ne sprečava da se ulice imenuju i po daljim odrednicama (Norveška itd.). Dakle ono što nedostaje su detaljni i obrazloženi principi.
Po meni bi oni zaista morali da budu vezani za vrednosti na kojima se kao država zasnivamo i koje su, podsećam, eksplicitno nabrojane ni manje ni više nego u članu 1. Ustava Republike Srbije: vladavina prava, socijalna pravda, građanska demokratija, ljudska i manjinska prava i slobode i pripadnost evropskim principima i vrednostima. Ovo bi trebalo da bude polazna osnova za ustanovljavanje principa. Principi bi trebalo da ustanove predvidiv i primenljiv način odlučivanja o npr. pojedincima koji su “zadužili potomke” ali su pored toga kršili ljudska prava. Razrešavanje ovih dilema je važno vrednosno pitanje zajednice u kojoj živimo i ono ne može biti prepušteno političkoj volji trenutnih držalaca vlasti.
Druga stvar koja bi morala da se razmotri jeste koliko je istorija ovakve neprincipijelne politike imenovanja dovela do posledica u kojima žene, manjine ili druge marginalizovane grupe nisu zastupljene u nazivima ulica i trebalo bi pozvati na menjanje ovih odnosa u budućnosti.
Što se tiče postupka utvrđivanja naziva, on je uređen članovima 9-12 Odluke:
Član 9.
Postupak utvrđivanja ili promene naziva ulica, trgova, gradskih četvrti, zaselaka i drugih delova naseljenih mesta na području gradskih opština iz člana 3 ove odluke pokreće Komisija za spomenike i nazive trgova i ulica Skupštine grada Beograda (u daljem tekstu: Komisija). …
Član 10.
Svako može dati inicijativu za pokretanje postupka za utvrđivanje ili promenu naziva ulica, trgova, gradskih četvrti, zaselaka i drugih delova naseljenih mesta. …
Član 11.
Organ gradske uprave nadležan za izdavanje odobrenja za izgradnju dužan je da u roku od 15 dana od dana izdavanja odobrenja za izgradnju obavesti Komisiju o potrebi utvrđivanja naziva ulica ili trgu i da joj dostavi grafički prikaz nove ulice, odnosno trga sa kratkim opisom veličine, značaja i pravca kretanja. Komisija je dužna da po prijemu obaveštenja iz prethodnog stava pokrene postupak za utvrđivanje naziva novoj ulici, odnosno trgu.
Član 12.
Stručne i administrativne poslove za potrebe Komisije obavlja gradski organ uprave nadležan za poslove kulture. Rad Komisije dostupan je javnosti.
Postupak utvrđivanja je uređen tako da se na osnovu inicijative građana pokreće proces iz koga su građani do samog kraja potpuno isključeni, osim naknadnog uvida u rad komisije. To nas dovodi do situacije kao što je promena imena Pohorska ulica, protiv jasno izražene volje dobro organizovane građana (i iako se radi o toponimu iz “šireg prostora”), a na osnovu inicijative koju je pokrenuo ministar Stefanović “kao običan građanin” - što on svakako nije. Participacija građana u odlučivanju o imenovanju i promeni naziva ulica mora da postoji, pitanje je na koji način to uraditi. Do onda, građani će naći način da svoje neslaganje izraze na druge načine.
